Νέα μέτρα για τα social media: Η ελληνική κυβέρνηση στην πρωτοπορία προστασίας των ανηλίκων

Η πρόσβαση των παιδιών και των εφήβων στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει αναδειχθεί σε κρίσιμη πρόκληση για πολλές χώρες παγκοσμίως. Ειδικά τις τελευταίες εβδομάδες, βλέπουμε κυβερνήσεις από την Ευρώπη αλλά και εκτός αυτής να υιοθετούν ή να εξετάζουν σοβαρά μέτρα που θέτουν όρια στη χρήση των social media από ανήλικους. Στο ίδιο πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση ανακοινώνει τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου νέα μέτρα, με στόχο να θωρακίσει τα παιδιά και τους εφήβους από τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο ψηφιακό περιβάλλον.

Μαζικές διεθνείς πρωτοβουλίες για την προστασία των ανηλίκων

Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ήδη απαιτείται γονική συναίνεση για τη χρήση των social media κάτω από συγκεκριμένο ηλικιακό όριο, ενώ υπάρχουν και κράτη που έχουν νομοθετήσει την απαγόρευση δημιουργίας προφίλ σε ανηλίκους που δεν πληρούν ένα ελάχιστο ηλικιακό κριτήριο. Για παράδειγμα:

• Ισπανία: Εξετάζει την αύξηση του ελάχιστου ορίου ηλικίας από 14 σε 16 έτη, ώστε να περιοριστεί η «άκριτη χρήση» των smartphones.
• Βρετανία: Εφαρμόζει ήδη ηλικιακούς περιορισμούς σε πλατφόρμες όπως το TikTok και το Facebook, ενώ διεξάγει ευρεία έρευνα για τις επιπτώσεις της χρήσης του διαδικτύου από ανήλικους.
• Νορβηγία: Προτείνει την αύξηση της ηλικίας συναίνεσης στα 15 έτη, στοχεύοντας σε ένα πιο αυστηρό πλαίσιο κανόνων για τους λογαριασμούς των ανηλίκων.
• Γαλλία: Από το 2023, επιτρέπει τη χρήση των social media σε ανηλίκους κάτω των 15 ετών μόνο με γονική συναίνεση και εξετάζει περαιτέρω αυστηροποίηση αυτών των κανόνων.
• Γερμανία: Οι ανήλικοι 13-16 ετών επιτρέπεται να χρησιμοποιούν social media μόνο με τη συγκατάθεση των γονέων τους, χωρίς ωστόσο να έχουν κατατεθεί νεότερες προτάσεις για αλλαγή της υφιστάμενης νομοθεσίας.
• Βέλγιο, Ολλανδία, Ιταλία: Διαθέτουν ήδη νόμους ή αποφάσεις που επιβάλλουν ηλικιακούς περιορισμούς, μολονότι ενδέχεται να αναθεωρηθούν οι επιμέρους όροι τους.
• Αυστραλία: Έχει ήδη αναβαθμίσει την απαιτούμενη ηλικία εγγραφής στα 16 έτη και απειλεί με αυστηρά πρόστιμα όσες εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης δεν συμμορφωθούν.
• ΗΠΑ: Παρά το γεγονός ότι διάφορες Πολιτείες έχουν θεσπίσει κανόνες που απαιτούν επαλήθευση ηλικίας, αρκετοί νόμοι «μπλοκάρονται» προσωρινά στα δικαστήρια.

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες καταδεικνύουν τη διεθνή τάση να συγκρατηθεί η χρήση των social media από ολοένα και μικρότερους χρήστες.

Γιατί η Ελλάδα λαμβάνει άμεσα μέτρα

Κεντρικός λόγος πίσω από τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης είναι τα κρούσματα βίας μεταξύ ανηλίκων και οι περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού (cyberbullying). Έχει παρατηρηθεί ότι παιδιά εφηβικής ή και προεφηβικής ηλικίας εκτίθενται σε επικίνδυνες «προκλήσεις» (challenges) που γίνονται τάσεις στα social media. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Superman challenge» στο TikTok, που οδήγησε σε σοβαρούς τραυματισμούς ανηλίκων, αλλά και άλλα «παιχνίδια» που δύνανται να επιφέρουν ψυχολογικές ή και σωματικές βλάβες.

Η βία στα social media, συχνά συνδεδεμένη με φαινόμενα εθισμού, προκαλεί ανησυχία σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Σύμφωνα με τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρη Παπαστεργίου, «το πρόβλημα είναι ο εθισμός. Τα παιδιά έχουν περιορίσει τα αισθήματά τους, την κίνησή τους και την κοινωνικοποίησή τους». Ο ίδιος υπογραμμίζει την ανάγκη καθορισμού μιας «ηλικίας ψηφιακής ενηλικίωσης», που εκτιμάται ότι θα είναι τα 15 έτη.

Η ελληνική κυβέρνηση θωρακίζει τα παιδιά και τους εφήβους

Οι μεταρρυθμίσεις που αναμένονται να ανακοινωθούν στις 30 Δεκεμβρίου από την ελληνική κυβέρνηση, έχουν σκοπό να περιορίσουν ή και να απαγορεύσουν πλήρως τη χρήση του διαδικτύου από ανηλίκους μέχρι 15 ετών, τουλάχιστον. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός τόνισε ότι η κυβέρνηση βάζει στο επίκεντρο την ασφάλεια των παιδιών, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πιο υγιές και προστατευμένο ψηφιακό περιβάλλον.

Η εφαρμογή του νέου νομοσχεδίου θα υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις:

1. Άμεση ενεργοποίηση της ιστοσελίδας parco.gov.gr
   Οι γονείς θα έχουν πρόσβαση σε σαφείς οδηγίες για την αξιοποίηση των γονικών ελέγχων που είναι προεγκατεστημένοι στις περισσότερες «έξυπνες» συσκευές. Αυτή η πρωτοβουλία αποσκοπεί στο να βοηθήσει τους γονείς να ελέγχουν ευκολότερα το περιεχόμενο και το χρόνο που τα παιδιά τους αφιερώνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

2. Λειτουργία του “kids wallet”
   Πρόκειται για μια εφαρμογή που θα διευκολύνει την αυτόματη πιστοποίηση της ηλικίας του ανήλικου χρήστη. Θα ενσωματώνει παράλληλα προεπιλεγμένους κανόνες και εφαρμογές, ώστε οι γονείς να μπορούν να θέτουν επιπλέον περιορισμούς. «Το Age Verification είναι το κλειδί», επισημαίνει ο Δημήτρης Παπαστεργίου, τονίζοντας ότι αυτό το μέτρο θα εξασφαλίσει τον έλεγχο του ποιος πραγματικά χρησιμοποιεί τις πλατφόρμες.

3. Νομοθετικές πρωτοβουλίες σε Ελλάδα και Ευρώπη
   Σε συνεργασία με εταιρείες τεχνολογίας και δικτύου, θα διερευνηθούν νέα νομικά εργαλεία για τον έλεγχο του περιεχομένου. Η ελληνική κυβέρνηση πρόκειται να στηρίξει ενεργά κάθε πρωτοβουλία που στοχεύει στον αποτελεσματικότερο περιορισμό ανάρμοστου ή επικίνδυνου περιεχομένου, ειδικά όταν αυτό σχετίζεται με ανήλικους.

Η υπεύθυνη στάση της κυβέρνησης προς όφελος της κοινωνίας

Με δεδομένα τα φαινόμενα βίας, εκφοβισμού και άλλων επικίνδυνων συμπεριφορών, τα νέα μέτρα έρχονται να προστατεύσουν παιδιά και εφήβους. Για να επιτευχθεί ο στόχος, η κυβερνητική πολιτική συνοδεύεται και από εκτεταμένες δράσεις ενημέρωσης: «Να ενημερώσουμε τόσο τους γονείς, όσο και τα παιδιά για τους κινδύνους που υπάρχουν στο διαδίκτυο», όπως έχει υπογραμμίσει ο Δημήτρης Παπαστεργίου.

Παράλληλα, μέσω της συνεργασίας με γονείς, εκπαιδευτικούς και ειδικούς παιδοψυχολόγους, η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει να εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας. Η πρωτοβουλία αυτή εναρμονίζεται με τη διεθνή προσπάθεια για ασφαλέστερο διαδίκτυο και μπορεί να καταστήσει την Ελλάδα πρωτοπόρο στη θέσπιση σύγχρονων κανόνων προστασίας των ανηλίκων.

Με λίγα λόγια, η άμεση ενεργοποίηση των νέων μέτρων και η λήψη νομοθετικών πρωτοβουλιών αναδεικνύουν τον σταθερό προσανατολισμό της ελληνικής κυβέρνησης στην προάσπιση των δικαιωμάτων των ανηλίκων. Και σε μια εποχή που οι κίνδυνοι του ψηφιακού κόσμου απειλούν ιδιαίτερα τα παιδιά, η Ελλάδα επιλέγει να πρωτοστατήσει στον τομέα της ασφάλειας και της υγιούς ανάπτυξης των νέων γενεών.